به نقل از «تین نیوز»

◄ زمین‌لرزه چیست و چگونه به وجود می‌آید؟

تاریخ انتشار: ۲ دی ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۲۱۴۰۵۴

تین‌نیوز | 

ساکنان کره زمین، گاه و بی‌گاه با ناملایمات طبیعی از باد و توفان و سیل گرفته تا زمین‌لرزه و آتش‌فشان رودرو می‌شوند و در این میان تلفات جانی ومالی می‌دهند. در قرن اخیر با پیشرفت علوم و اختراع دستگاه‌های سنجش عوامل محیطی، پیش‌بینی توفان وسیل و بعضی دیگر رخدادهای طبیعی ممکن شده‌است اما هنوز علم و تکنولوژی نتوانسته زمان وقوع زمین‌لرزه را پیش‌بینی کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

زمین لرزه حاصل آزاد شدن انرژی ناشی از گسیختگی سریع در گسل‌های پوسته زمین در مدّتی کوتاه روی می‌دهد. محلّی که منشأ زمین‌لرزه است و انرژی از آنجا خارج می‌شود را کانون ژرفی، و نقطهٔ بالای کانون در سطح زمین را مرکز سطحی زمین‌لرزه می‌گویند. پیش از وقوع زمین‌لرزهٔ اصلی معمولاً زلزله‌های نسبتاً خفیف‌تری در منطقه روی می‌دهد که به پیش‌لرزه معروف‌اند. به لرزش‌های بعدی زمین‌لرزه نیز پس‌لرزه می‌گویند که با شدّت کمتر و با فاصلهٔ زمانی گوناگون میان چند دقیقه تا چند ماه رخ می‌دهند.

زمین‌لرزه پس از پیدایش زمین و سرد شدن آن آغاز شده و همچنان ادامه دارد و با همین روند طبیعی شاید تا یک میلیارد سال دیگر نیز ادامه داشته باشد ‌(البته اگر بشر در روند طبیعی عمر زمین دخالت نکند) که این موضوع به عنوان یک بلای طبیعی،همچنان برای ساکنان در ابنیه ساخته شده توسط نوع بشر خطرناک است.

تحقیقات دانشمندان در قرن بیستم در خصوص زمین‌لرزه‌ها و ایجاد دپارتمان‌های خاص لرزه‌نگاری در دانشگاه‌های مطرح دنیا منجر به اختراع دستگاه‌های لرزه‌نگار(ثبت زمین‌لرزه‌ها)شد که برای دریافت اطلاعات دقیق لرزش‌های درونی و سطحی زمین در نقاط مشخصی از سطح کره زمین نصب شده است. براساس اطلاعات مرکز لرزه‌نگاری موسسه ژئوفیزک دانشگاه تهران، 105 ایستگاه لرزه‌نگاری در قالب 20 شبکه و 6 پایگاه لرزه‌نگاری تک ایستگاهی  و یک ایستگاه درون‌چاهی در سطح ایران فعال است که زمین‌لرزه‌های فلات ایران را ثبت می‌کند. این شبکه‌ها عبارتند از: شبکه‌ لرزه‌نگاری مشهد، قوچان، سمنان، تهران، ساری، قزوین، تبریز، همدان، کرمانشاه، بروجرد، خرم‌آباد، بیرجند، طبس، اصفهان، یزد، شهرکرد، کرمان، شیراز، میناب، اهواز، جاسک(هرمزگان)، تربت حیدریه (خراسان رضوی)، آستارا (گیلان) و پایگاه های تک ایستگاهی عبارتند از بروجن، مینودشت، قمصر، مهاباد، جهرم و قلعه‌قاضی.

نقشه ایستگاه‌های لرزه‌نگاری ایران

وقتی از یک زمین‌لرزه صحبت می‌شود شدت تخریب و قدرت آن مورد توجه است. تا پیش از 1935میلادی اعداد و ارقام مختلفی برای شدت تخریب و قدرت زلزله مورد استفاده قرارمیگرفت تا اینکه چارلز ریشتر مقیاس سنجشی برای زلزله ارائه داد که مبنای سنجش آن بزرگی زلزله بود. ریشتر میزان انرژی آزاد شده در زلزله را مورد توجه قرار داد.

جهت تعیین انرژی آزاد شده توسط هر زلزله، رابطه‌ای توسط چارلز ریشتر  و بنو گوتنبرگ  در سال ۱۹۳۵ ارائه شد که میزان انرژی آزاد شده در کانون زلزله را بر اساس لگاریتم بیشترین مقدار جابه‌جایی افقی ثبت شده توسط لرزه‌نگار مشخص می‌کرد. این مقیاس سنجش که به افتخار چارلز ریشتر به نام خودش ثبت شد.

 در این روش دامنه حرکات زمین در فاصله ۱۰۰ کیلومتری محل وقوع زلزله توسط دستگاه لرزه‌نگار وود-اندرسون ثبت می‌شود. پس بزرگای محلی ریشتر به صورت لگاریتم مبنای ۱۰ دامنه لرزه‌نگار فوق در فاصله ۱۰۰ کیلومتری تعریف می‌شود.

 مقیاس ریشتر(Richter magnitude scale)  بیانگر میزان انرژی آزاد شده در کانون زلزله است اگر بزرگی زلزله‌ای M در مقیاس ریشتر باشد انرژی آزاد شده آن زلزله E در واحد ارگ (Erg) خواهد بود: log E=11.8+1.5M  دراین رابطه با اضافه شدن هر یک درجه به بزرگی زلزله، انرژی آزاد شده آن تقریباً ۱٫۵^۱۰ یا ۳۱٫۶ برابر بیشتر می‌شود. رابطه فوق نشان می‌دهد انرژی یک زلزله ۸ ریشتری برابر با انرژی انفجار یک میلیارد تن تی‌ان‌تی برآورد شده‌است.

زلزله‌های کمتر از 4 ریشتر که بارها درطول سال اتفاق می‌افتند توسط انسان حس نمی‌شوند و خطری به همراه ندارند. اما زلزله‌های 7 ریشتری و بالاتر از آن که چندان شایع نیستند  با افزایش شدت تخریب همراه هستند.

میزان انرژی رسیده به هر نقطه از سطح زمین علاوه بر میزان انرژی آزادشده در کانون زلزله به مجموعه عواملی نظیر عمق زلزله (فاصله کانون زلزله از مرکز روزمینی زلزله)، جنس خاک و … بستگی دارد. از همین رو خسارت‌های وارده در زمین‌لرزه‌های دارای درجه یکسان، ممکن است بسیار متفاوت باشد. به همین دلیل پرسش و بیان مقاومت ساختمان‌ها در برابر زلزله با بزرگی خاصی در مقیاس ریشتر از نظر فنی بی‌معناست. گاهی زلزله ای با بزرگی به فرض 5.8 ریشتر اثر تخریبی شدیدی در یک منطقه دارد ولی همان شدت در منطقه دیگر خیلی هم مخرب نیست. در نتیجه ریشتر مقیاس کاملی برای توصیف همه‌جانبه زمین لرزه نیست. برای بیان مقدار خسارت وارده توسط زمین لرزه از مقیاس مرکالی استفاده می‌شود.

  برای همگان این سوال پیش می‌آید که بزرگترین زلزله‌هایی که تاکنون در ایران رخ داده چه بوده وچقدر تخریب یا تلفات داشته است.برای پاسخ به این سوال باید گفت که لرزه‌نگاری از اوایل قرن بیستم با استفاده از دستگاه‌های ویژه ثبت و ضبط شده و اطلاعات ماقبل آن فقط نقل‌قول مکتوب یا شفاهی است. به روایتی اطلاعات قبل از 1900 میلادی مشاهدات ناظرانی از زلزله است که بدون معیار سنجش فیزیکی در کتاب‌ها نوشته شده است.

 از سویی زمین‌شناسان به کمک دیرین‌شناسان بامشاهداتی که از تغییر شکل زمین و مکان‌های باستانی داشته‌اند با بررسی‌های زمین‌شناختی پی به رخداد زمین‌لرزه در آن منطقه برده‌اند که شدت‌های آنها را نیز حدس می‌زنند. از این‌رو دانشمندان توانستند جداولی از زمین‌لرزها در تاریخ جهان از جمله فلات ایران ثبت کنند. جدول زیر بخشی از فهرست زمین‌لرزه‌های پیش از سال 1900 میلادی فلات ایران است  که توسط محققین موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران تهیه شده است و زمین‌لرزه‌های 7 و بزرگتر از 7 ریشتری را نشان می‌دهد.

ردیف سال وقوع طول وعرض جغرافیایی بزرگی تقریبی مقیاس ریشتر Lat. Long. 1 c.1.8 Ma 36.11 50.78 7 2 c.11000 BP 33 47.6 7 3 c.4000 BP 38 58.12 7.1 4 c.3000-2800 BP 36.82 49.48 7 5 4th C.BC 35.5 51.8 7.6 6 c.10BC-AD10 37.95 58.15 7.1 7 743 35.3 52.2 7.2 8 763 33.3 59.3 7.6 9 765 35.2 60.4 7.5 10 805 12 02 29.5 60.5 7 11 815 29.5 60.5 7 12 819 06 36.4 65.4 7.4 13 855 35.6 51.5 7.1 14 856 12 22 36.2 54.3 7.9 15 894 01 06 37.7 47.5 7.7 16 940 08 20 38 58.3 7.1 17 943 08 37.6 57 7.6 18 958 02 23 36 51.1 7.7 19 1008 04 27 34.6 47.4 7 20 1042 11 04 38.1 46.3 7.6 21 1052 06 02 36.2 57.7 7 22 1139 09 30 40.3 46.2 7.3 23 1175 37.5 65.5 7.1 24 1177 05 35.7 50.7 7.2 25 1209 36.05 59.22 7.3 26 1270 10 07 36.2 58.8 7.1 27 1336 10 21 34.7 59.7 7.6 28 1389 02 36.2 58.8 7.6 29 1405 11 23 36.2 58.8 7.6 30 1440 28.4 53.1 7.1 31 1483 02 18 24.9 57.9 7.7 32 1485 08 15 36.7 50.5 7.2 33 1493 01 10 33 59.8 7 34 1608 04 20 36.4 50.5 7.6 35 1668 01 14 41 48 7.8 36 1695 05 11 37.1 57.46 7 37 1696 04 14 39.1 43.9 7 38 1721 04 26 37.9 46.7 7.7 39 1780 01 08 38.2 46 7.7 40 1830 03 27 35.7 52.5 7.1 41 1838 29.6 59.9 7 42 1840 07 02 39.5 43.9 7.4 43 1871 12 23 37.4 58.4 7.2 44 1890 07 11 36.6 54.6 7.2 45 1893 11 17 37 58.4 7.1 46 1895 07 08 39.5 54.5 7.5

زلزله های بزرگتر از 7 ریشتر و زلزله های مخرب 100 سال اخیر در ایران

ردیف

سال وقوع

محل وقوع  و بزرگی (ریشتر)

1

1288

سیلاخور

4/7

2

1309

سلماس

4/7

3

1339

شهر لار

7/6

4

1341

بوئین زهرا

2/7

5

1347

دشت بیاض

4/7

6

1351

منطقه قیر

9/6

7

1356

خورگو

7

8

1357

طبس

7/7

9

1358

قائن

1/7

10

1360

منطقه سیرچ

4/7

11

1369

رودبار و منجیل

4/7

12

1376

بیرجند

3/7

13

1381

آوج

6/6

14

1382

بم

5/6

15

1383

زرند

4/6

16

1391

اهر و ورزقان

6.2

17

1392

بوشهر

6.1

18

1396

کرمانشاه

7.3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منبع: تین نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tinn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تین نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۲۱۴۰۵۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ثبت ۱۶ هزار زلزله در سال گذشته

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، گفت: سال گذشته در کشور ۱۶ هزار زلزله به ثبت رسیده است. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، محمدحسن نامی امروز در نشست ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان که در استانداری برگزار شد، با اشاره به اینکه یک میلیون و 200 هزار شرکت صنعتی بالای 500 نفر و 150 هزار شرکت معدنی وجود دارد، اظهار داشت: این کارکنان می‌توانند در قالب تیم‌هایی تحت آموزش قرار بگیرند و در بحران‌ها در کنار دستگاه‌های امدادرسان باشند.

وی با بیان اینکه در صنعت بیمه باید از روش‌های نوین استفاده شود که سبب جذب مشتری شود افزود: براساس آمار اعلام شده تکرار وقوع زلزله در کرمانشاه حدود 40 تا 45 سال بوده و در آخرین زلزله 37 هزار واحد تخریب شده است و نسبت به میزان دریافتی بیمه این تعداد بسیار ناچیز است.

نامی گفت: باید مردم به بیمه اطمینان داشته باشند و ظرفیت آن افزایش یابد که در صورت تخریب منزل، فرد اطمینان داشته باشد که با خسارت بیمه منزل او تا انتها ساخته می‌شود و دغدغه دیگری نداشته باشد. 

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با اشاره به اینکه در سیل خرداد ماه سال گذشته 179 هزار هکتار خسارت دید که کمتر از 10 درصد بیمه بودند افزود: 1961 خودرو گرفتار سیل شدند که هیچکدام بیمه نبودند و این هنر بیمه‌گران است که مردم را ترغیب کنند.

نامی با بیان اینکه 8000 کیلومتر شبکه برق، آب و گاز در کشور وجود دارد که باید بیمه شود عنوان کرد: ساختمان‌های دولتی نیز باید بیمه شوند و در صورت تخریب مکانی بالاترین فرد در دستگاه مسئول است و این موضوع به همه دستگاه‌ها ابلاغ شده است.

وی با اشاره به اینکه از 66 مخاطره‌ای که تاکنون در دنیا شناسایی شده 44 مورد ان در کشور ما به وقوع پیوسته است گفت: مهمترین مخاطرات کشور ما به ترتیب سیلاب، زلزله، فرونشست، آتش سوزی، سرمازدگی و خشکسالی و غیره است و دو مورد اول از اهمیت بسیاری برخوردار هستند.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه برای زلزله باید عزم عمومی وجود داشته باشد که مقاومت سازه را به هشت ریشتر و برای اماکن حساس به 10 ریشتر برسانیم افزود: سالانه در کشور حدود 15 هزار زلزله رخ می‌دهد که یک پنجم آن بالای چهار ریشتر است.

نامی گفت: در سال‌هایی که زلزله‌های مهم در کشور رخ داده همچون زلزله کرمانشاه 19 هزار و 300 زلزله به ثبت رسید و در زلزله بم 18 هزار و زلزله منجیل نیز به بیش از 20 هزار زلزله رسیده بود و این نشانگر مهمی محسوب می‌شود.

وی با اشاره به اینکه سال گذشته 16 هزار زلزله به ثبت رسید افزود: صفحه ایران از چهار صفحه از بیرون تحت فشار است که خطرناک‌ترین آن شبه جزیره عربستان است و در نیمه اول سال گذشته در حرکتی غیرقابل انتظار حدود 21 میلی‌متر حرکت کرد در حالی که سال‌های قبل کمتر از یک میلی‌متر حرکت داشت و در یک منطقه در مدت پنج ماه و 10 روز بیش از 2400 زلزله رخ داد.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور بیان کرد: وضعیت 220 سال گذشته مورد مطالعه قرار گرفت و متوجه شدیم در این مدت 12 زلزله بالای هفت ریشتر رخ داده که آخرین آن 7.7 ریشتر بوده است و این نشان داد اگر مقاومت سازه به استاندارد 7 ریشتر برسد زلزله به یک پدیده تبدیل می‌رسد.

نامی با اشاره به اینکه این فرهنگ بین مردم تقویت و نسبت به مقاوم سازی منازل خود حساس باشند گفت: 33 وزارتخانه، سازمان و نهادهای زیر نظر مقام معظم رهبری نسبت به مدیریت بحران وظیفه دارند و همه ما باید احساس مسئولیت کنیم.

وی با بیان اینکه سیلاب یکی از خطرناک‌ترین مخاطره‌های امروز است افزود: با توجه به اینکه نظم آب و هوایی در دنیا به هم خورده باید هر روز منتظر این مخاطره باشیم و یکی از 34 چالش موجود در دنیا است.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با اشاره به اینکه برای در امان بودن از سیلاب‌ها راهی جز آبخیزداری و آبخوان‌داری نداریم گفت: آبخیزداری در بالادست بسیار مهم است و علاوه بر حفظ خاک مانع از بروز سیلاب می‌شود.

نامی با بیان اینکه باید از ساخت و سازهای غیرمجاز و غیراصولی به طور جدی جلوگیری شود، عنوان کرد: از دادستان‌ها درخواست شده این موضوع را کنترل کنند، زیرا این موضوع بدهکار کردن جامعه به آینده است و این سبب حفظ جان و دارایی مردم می‌شود.

وی با بیان اینکه 144 هزار و 610 کیلومتر رودخانه در کشور وجود دارد که 6820 کیلومتر ان از مناطق مسکونی شهری و روستایی عبور می‌کند، گفت: باید با احداث سیل‌بند عرضی، اصلاح مسیر رودخانه‌ها و برخورد جدی با ساخت و سازهای غیرمجاز از وقوع اتفاقات ناگوار پیشگیری کرد.

انتهای پیام/